แผลผ่าตัดเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้หลังการทำศัลยกรรม ไม่ว่าจะทำศัลยกรรมหน้าอกหรือศัลยกรรมอื่นๆ การดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็นจึงเป็นเรื่องสำคัญที่ผู้ป่วยต้องใส่ใจ เพราะการดูแลที่ถูกวิธีจะช่วยให้แผลหายเร็ว และลดโอกาสการเกิดแผลเป็นที่น่าเสียดาย วันนี้ IDL Hospital จะมาแนะนำเทคนิคการดูแลและฟื้นฟูผิวหลังผ่าตัดให้กลับมาเนียนสวย พร้อมแชร์ความรู้ที่จำเป็นเพื่อการฟื้นตัวที่สมบูรณ์

ทำความเข้าใจเกี่ยวกับแผลผ่าตัด

ก่อนที่จะเรียนรู้วิธีการดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็น ควรทำความเข้าใจกับธรรมชาติของแผลผ่าตัด กระบวนการหายของแผล และปัจจัยที่มีผลต่อการหายของแผลเสียก่อน เพื่อให้สามารถดูแลได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพ

กระบวนการหายของแผลผ่าตัด

แผลผ่าตัดจะผ่านกระบวนการหาย 3 ระยะสำคัญ เริ่มจากระยะอักเสบ (1-5 วันแรก) ที่มีอาการบวมแดง ตามด้วยระยะสร้างเนื้อเยื่อใหม่ (5-21 วัน) ที่ร่างกายสร้างคอลลาเจนมาซ่อมแซม และสุดท้ายคือระยะปรับโครงสร้าง (21 วันถึง 1 ปี) ที่คอลลาเจนจะเรียงตัวและแข็งแรงขึ้น การรับทราบระยะต่างๆ นี้จะช่วยให้เราดูแลแผลได้เหมาะสมในแต่ละช่วง

ปัจจัยที่ส่งผลต่อการหายของแผล

• อายุ – ผู้สูงอายุมักมีกระบวนการหายของแผลช้ากว่าคนหนุ่มสาว
• โภชนาการ – การขาดโปรตีนและวิตามินจำเป็นส่งผลให้แผลหายช้า
• โรคประจำตัว – โรคเบาหวาน โรคหลอดเลือด หรือภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องส่งผลต่อการหายของแผล
• การสูบบุหรี่ – ลดการไหลเวียนเลือดไปเลี้ยงแผล ทำให้แผลหายช้า
• พันธุกรรม – บางคนมีแนวโน้มเกิดแผลเป็นนูนหรือคีลอยด์ได้ง่าย

ความเสี่ยงในการเกิดแผลเป็น

• ตำแหน่งของแผล – แผลที่อยู่บริเวณที่มีการเคลื่อนไหวมาก เช่น หัวไหล่ หน้าอก มีโอกาสเกิดแผลเป็นได้ง่าย
• การติดเชื้อ – แผลที่มีการติดเชื้อมักหายช้าและเกิดแผลเป็นได้มากกว่า
• แรงตึงที่แผล – แผลที่มีแรงดึงรั้งมาก เช่น หลังการทำศัลยกรรมยกคิ้ว หรือเสริมจมูกแบบโอเพ่น อาจเกิดแผลเป็นได้มากกว่า
• การดูแลแผลไม่ถูกวิธี – การดึงรั้งแผลหรือเอาสะเก็ดแผลออกเร็วเกินไป อาจทำให้เกิดแผลเป็นได้

วิธีดูแลแผลผ่าตัดอย่างถูกต้อง

การดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็นต้องเริ่มตั้งแต่ช่วงแรกหลังการผ่าตัด การดูแลที่ถูกต้องจะช่วยให้แผลหายเร็วและลดโอกาสการเกิดแผลเป็นที่น่าเกลียด รวมถึงช่วยป้องกันการติดเชื้อที่อาจเกิดขึ้นได้

การทำความสะอาดแผล

การทำความสะอาดแผลเป็นสิ่งสำคัญอันดับแรกในการดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็น ควรล้างมือให้สะอาดก่อนสัมผัสบริเวณแผลทุกครั้ง ใช้น้ำสะอาดและสบู่อ่อนๆ เช็ดรอบแผลเบาๆ โดยไม่ถูแรงหรือขัดบริเวณแผล หลีกเลี่ยงการใช้สารฆ่าเชื้อที่รุนแรง เช่น ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ เพราะอาจทำลายเซลล์เนื้อเยื่อใหม่ได้

การเปลี่ยนผ้าพันแผล

หลังผ่าตัดใหม่ๆ ควรเปลี่ยนผ้าพันแผลตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด โดยทั่วไปจะเปลี่ยนวันละ 1-2 ครั้ง หรือทันทีที่ผ้าพันแผลเปียกหรือเปื้อน การเปลี่ยนผ้าพันแผลต้องทำด้วยความระมัดระวัง ไม่ดึงรั้งแผล และใช้อุปกรณ์ที่สะอาด เมื่อแผลเริ่มแห้งดี อาจเปลี่ยนเป็นการใช้พลาสเตอร์ระบายอากาศแทน

ข้อควรระวังในการดูแลแผล

หลีกเลี่ยงการแกะสะเก็ดแผลหรือดึงไหมเอง รวมถึงการลูบหรือบีบแผลเพราะอาจทำให้เกิดรอยแผลเป็นได้ ควรหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้เกิดแรงตึงที่แผล เช่น การยกของหนัก การออกกำลังกายหนัก โดยเฉพาะในช่วง 3-4 สัปดาห์แรกหลังผ่าตัด หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่เพราะจะทำให้แผลหายช้า

เทคนิคป้องกันการเกิดแผลเป็น

นอกจากการดูแลพื้นฐาน ยังมีเทคนิคเฉพาะที่ช่วยป้องกันการเกิดแผลเป็นได้ดี ไม่ว่าจะเป็นการใช้ผลิตภัณฑ์เฉพาะทาง การนวดแผล หรือการป้องกันแสงแดด ซึ่งล้วนเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพสำหรับการดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็น

การใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงแผล

ผลิตภัณฑ์บำรุงแผลมีหลายชนิดที่ช่วยในการดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็น เช่น ซิลิโคนเจล ซิลิโคนแผ่น หรือครีมที่มีส่วนผสมของสารสกัดจากหัวหอม (Onion Extract) ซึ่งช่วยลดการอักเสบและการสร้างคอลลาเจนมากเกินไป ควรเริ่มใช้หลังจากแผลปิดสนิทดีแล้ว ประมาณ 2-3 สัปดาห์หลังผ่าตัด และใช้อย่างต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์ โดยเฉพาะหลังการทำเสริมจมูกแบบโอเพ่น ที่มักมีแผลเป็นชัดเจน

การนวดแผลอย่างถูกวิธี

การนวดแผลเป็นอีกเทคนิคที่ช่วยลดการเกิดแผลเป็นได้อย่างมีประสิทธิภาพ ควรเริ่มหลังจากแผลปิดสนิทดีแล้วประมาณ 2-3 สัปดาห์ โดยใช้นิ้วกดเบาๆ ลูบวนเป็นวงกลมรอบแผล 2-3 นาที วันละ 2-3 ครั้ง การนวดจะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนเลือด ทำให้คอลลาเจนเรียงตัวดีขึ้น ลดการเกิดเนื้อเยื่อพังผืดและแผลเป็นนูน

การป้องกันแสงแดด

แสงแดดสามารถทำให้แผลเป็นเข้มขึ้นและมองเห็นชัดมากกว่าเดิม ดังนั้นควรป้องกันแผลจากแสงแดดอย่างน้อย 1 ปีหลังผ่าตัด โดยใช้ครีมกันแดด SPF 30 ขึ้นไปทาทุกวัน สวมเสื้อผ้าปกปิดบริเวณแผล หรือใช้พลาสเตอร์ระบายอากาศปิดแผลเมื่อต้องออกแดด การป้องกันแสงแดดมีความสำคัญมากโดยเฉพาะสำหรับผู้ที่ทำศัลยกรรมยกคิ้ว ซึ่งแผลมักอยู่ในบริเวณที่เห็นได้ชัด

การฟื้นฟูผิวหลังการผ่าตัด

การดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็นต้องให้ความสำคัญกับการฟื้นฟูผิวหลังผ่าตัดด้วย ทั้งเรื่องของโภชนาการ การออกกำลังกาย และการพักผ่อน ซึ่งล้วนมีผลต่อการหายของแผลและคุณภาพของผิวหนังโดยรวม

โภชนาการที่ช่วยการหายของแผล

อาหารมีบทบาทสำคัญในการดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็น ควรทานอาหารที่มีโปรตีนสูง เช่น เนื้อปลา ไข่ ถั่ว เพื่อช่วยซ่อมแซมเนื้อเยื่อ ทานอาหารที่มีวิตามินซีสูง เช่น ส้ม กีวี พริกหวาน เพื่อช่วยในการสร้างคอลลาเจน ทานอาหารที่มีสังกะสีสูง เช่น เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน ถั่วเมล็ดแห้ง เพื่อช่วยในการหายของแผล และดื่มน้ำอย่างเพียงพอวันละ 8-10 แก้ว เพื่อให้ผิวชุ่มชื้นและสุขภาพดี

การออกกำลังกายที่เหมาะสม

การออกกำลังกายเบาๆ ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนเลือด ทำให้แผลได้รับออกซิเจนและสารอาหารมากขึ้น ควรเริ่มด้วยการเดินเบาๆ หรือการยืดเหยียดร่างกายเล็กน้อย หลังผ่าตัด 1-2 สัปดาห์ หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักที่อาจทำให้เกิดแรงตึงที่แผล เช่น การยกน้ำหนัก การวิ่ง จนกว่าแผลจะหายสนิทดีแล้ว ซึ่งอาจใช้เวลา 6-8 สัปดาห์ขึ้นไป โดยเฉพาะหลังการทำศัลยกรรมหน้าอก

การพักผ่อนที่เพียงพอ

การนอนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการหายของแผล เพราะร่างกายจะซ่อมแซมเนื้อเยื่อได้ดีที่สุดในช่วงเวลานอนหลับ ควรนอนหลับวันละ 7-8 ชั่วโมง จัดท่านอนให้เหมาะสมไม่กดทับบริเวณแผล หลีกเลี่ยงการนอนน้อยหรืออดนอน และลดความเครียด ซึ่งอาจส่งผลให้แผลหายช้าและเกิดแผลเป็นได้ง่ายขึ้น

เมื่อไหร่ควรปรึกษาแพทย์

• มีอาการปวดแผลรุนแรงขึ้น แม้จะทานยาแก้ปวดแล้ว
• มีไข้สูง หลังผ่าตัด ซึ่งอาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อ
• แผลบวมแดงมากขึ้น หรือมีหนองไหลออกจากแผล
• แผลแยกออกจากกัน หรือไหมหลุด
• มีอาการแพ้ เช่น คัน ผื่นแดง จากผลิตภัณฑ์ที่ใช้ดูแลแผล
• แผลเป็นมีลักษณะผิดปกติ เช่น นูนขึ้นมาก มีสีแดงเข้ม หรือมีอาการคันมาก

การดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็นเป็นกระบวนการที่ต้องใช้ความอดทนและความเอาใจใส่ อย่าลืมติดตามผลและปรึกษาแพทย์อย่างสม่ำเสมอเพื่อให้แน่ใจว่าแผลของคุณกำลังหายไปในทิศทางที่ดี

การดูแลแผลผ่าตัดไม่ให้เป็นแผลเป็น ถือเป็นเรื่องที่ต้องใส่ใจและทำอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่การทำความสะอาดแผลอย่างถูกวิธี การใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงแผล การป้องกันแสงแดด ไปจนถึงการดูแลร่างกายโดยรวมด้วยอาหารที่มีประโยชน์และการพักผ่อนที่เพียงพอสำหรับผู้ที่กำลังวางแผนทำศัลยกรรมหน้าอกยกกระชับหน้าอก หรือศัลยกรรมอื่นๆ IDL Hospital โรงพยาบาลศัลยกรรมเฉพาะทาง พร้อมให้คำปรึกษาและแนะนำแนวทางการผ่าตัดที่เหมาะสม รวมถึงการดูแลแผลหลังผ่าตัดอย่างมืออาชีพ โดยทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญที่มีประสบการณ์สูง ในราคาที่เข้าถึงได้ สนใจติดต่อที่ไลน์ @IDLHOSPITAL หรือ โทร. 0994093666